TÜRKİYE VE KYOTO PROTOKOLÜ
2001 yılında Marakeş’te gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansı’nda alınan 26 numaralı karar uyarınca Türkiye’nin adı BMİDÇS Ek-II Listesinden çıkartılmış ve Taraflar Türkiye’nin özgün koşullarını tanımaya davet edilmiştir. Böylelikle Türkiye 24 Mayıs 2004 tarihinde, Sözleşme’nin Ek-I Listesindeki diğer ülkelerden farklı konumdaki bir Ek-I Ülkesi olarak Sözleşme’ye katılmıştır. Bilindiği gibi ABD ve Avustralya, Kyoto Protokolü’nün bütün süreçlerine baştan sona katılmış olmalarına ve kabul edilen metni imzalamış olmalarına rağmen, daha sonra, kendi iç politik gerekçeleri sebebiyle Protokol’ü onaylamamışlardır.
Kyoto Protokolü 1997 yılında kabul edildiğinde Türkiye henüz Sözleşme’ye taraf olmadığı için Kyoto Protokolü kapsamında Türkiye’ye özgü herhangi bir sayısallaştırılmış salım sınırlaması veya azaltılması belirlenmemiştir. Bu nedenle Türkiye’nin adı Kyoto Protokolü Ek-B Listesinde yer almamaktadır. Bu çerçevede Türkiye, Kyoto Protokolü’ne henüz taraf değildir. Beyaz Rusya da, BMİDÇS’ye 2001 yılında katıldığı için Kyoto Protokolü Ek-B Listesinde yer almamaktadır. Bununla beraber Beyaz Rusya, 2005 yılı Ağustos ayında Kyoto Protokolü’ne taraf olmuş, Protokol’e katılmasının ardından da Ek-B Listesinde yer almak üzere Sekretarya’ya başvurmuştur. Özetle;
-Türkiye, 2001 yılında kabul edilen 26/CP/7 numaralı karar uyarınca Sözleşme Ek-1’de, diğer ülkelerden farklı bir konumda yer almaya hak kazanmış ve 2004 yılında da Sözleşme’ye katılmıştır.
-Kyoto Protokolü 1997 yılında kabul edildiğinde, Beyaz Rusya ve Türkiye
- Her ikisi de henüz Sözleşmeye taraf olmadıkları için- salım azaltım yükümlülüklerinin belirlendiği Ek-B Listesinde yer almamaktadır.
-Türkiye, ABD ve Avustralya gibi Kyoto Protokolü’nü reddetmemiştir. Sadece, diğer tüm ülkeler gibi, BMİDÇS kapsamında yürütmekte olduğu çalışmaların bir sonraki aşaması olarak değerlendirmeye devam etmektedir.
-Beyaz Rusya, önce 2005 yılında Kyoto Protokolü’ne taraf olmuş, daha sonra kendi talebi doğrultusunda yürütülen müzakereler sonrasında, -%8 hedefiyle Ek-B’de yer alma hakkına sahip olmuştur.
-Türkiye, bugün Sözleşme’de Ek-I Listesinde olan ancak Protokol’de Ek-B Listesinde yer almayan tek ülkedir.
Ancak bu durum, utanılacak ya da kötü bir şey değildir. Tam tersine Türkiye için büyük avantajlar sağlamaktadır.
KYOTO PROTOKOLÜ IŞIĞINDA AB UYUM SÜRECİ
3 Ekim 2005 tarihinde yeni bir aşamaya geçen Türkiye’nin Arupa Birliği’ne katılma süreci de Kyoto Protokolü konusundaki strateji belirlenirken ele alınacak en önemli parametrelerden birisidir. Bu süreçte, aşağıdaki veriler dikkatle değerlendirilmelidir.
-Avrupa Birliği, üyelik sürecindeki tüm ülkelere, AB’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere katılma koşulunu ortaya koymaktadır. Ancak ülkelerin, varsa, bu sürece nasıl katılacaklarına dair ulusal politikalarına doğrudan müdahalede bulunmamaktadır. 2004 yılında üye olan 10 yeni ülke içerisinde Polonya ve Macaristan (-%6), Kıbrıs (GKRY) ve Malta (hedef yok), diğer (-%8) olmak üzere 3 farklı ülke grubu yer almaktadır. Ayrıca üyelik sürecinde olan Hırvatistan da daha farklı bir hedef (-%5) belirlemiştir. Üstelik Kıbrız (GKRY) ve Malta AB üyesi olmalarına rağmen CDM projelerine evsahipliği yapabilmektedirler.
-Avrupa Birliği, kendi Birlik politikasını belirlerken de ulusal öncelikleri göz önünde bulundurmuş ve Uyum Fonu kapsamındaki 4 ülkeye (İspanya, Portekiz, Yunanistan ve İrlanda) özel bir uygulama getirerek AB Balonu içerisinde salım arttırma hakkı tanımıştır. -2012-sonrası yükümlülük dönemi için AB yükümlülüğü en az 25 üyeyi kapsayacak şekilde belirlenecektir.
-2012 sonrası AB balonu içinde mevcut ülkeler ile üyelik sürecindeki diğer ülkelerin ne tür bir yük paylaşımı içerisinde olacakları henüz belli değildir. Ancak bu sürecin en geç 2007 içerisinde tamamlanması gerekmektedir. -Türkiye’nin olası AB üyeliğinin en erken 2013 yılından sonrası için geçerli olması, -Türkiye’nin 2008-2012 ve 2012 sonrası dönemler için farklı stratejiler izlemesine olanak sağlamaktadır.
-Beyaz Rusya, Kyoto Protokolü Ek-B Listesinde adı yer almamasına rağmen Ağustos 2005 tarihinde Protokol’e taraf olmuştur. Beyaz Rusya, Protokol’e Taraf olmasının ardından, Montreal-COP/MOP1’de Ek-B içerisinde -%5 hedefiyle yer almak istediğini belirten bir başvuruyu Sekretarya’ya sunmuştur. COP/MOP1, Ek-B içerisindeki değişikliklerin ancak 2006 yılında gerçekleştirilecek COP/MOP2’de ele alınabileceğini belirten bir karar vermiştir. Bununla beraber Beyaz Rusya, COP/MOP1’de Taraf ülke olarak Kyoto Protokolü sürecine katılmış hatta Kyoto Protokolü 6. Madde (Ortak Yürütme) Danışma Kurulu’nda bir temsilciyle yer almıştır.
-Kyoto Protokolü 3.9. madde (Ek-I Ülkelerinin yükümlülükleri) ve 9. Madde (tüm ülkelerin yükümlülükleri) 2006 yılı ayıs ayında Bonn’da gerçekleştirilecek 24. Yardımcı Organlar Toplantısı’yla (SB24) beraber başlamıştır. Kyoto Protokolü’nün tamamı ise 2006 yılı sonundaki COP/MOP2’de görüşülmeye başlanacaktır. Bu görüşmelerin sonunda, “ortak ve fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” ilkesi gereğince aralarında G. Kore, Meksika gibi ülkelerin de yer alacağı bir grup yeni ülke için, yeni fakat daha esnek bazı yükümlülüklerin getirilmesi söz konusu olabilecektir.
