Endüstri devriminden bu yana, kaliteli bir havadan söz etmemiz olası değil. İnsan kaynaklı kirleticilerin insan sağlığı ve ekoloji üzerinde oluşturdukları tehdit, sera gazları emisyonlarının artması, küresel ısınma ve sonucunda iklim değişikliklerine yol açmaktadır. Hava küresel kamusal mal niteliğindedir.
Hava kirliliğinin oluşturduğu olumsuz etkiler, sadece kirliliğin kaynaklandığı bölgeyi değil, rüzgâr ve hava akımları ile bölge sınırlarını aşmaktadır. Hava kirliliğinin kontrolü, yönetimi ve uluslararası iş birliği konusunda ulus devletlere önemli görevler düşmektedir. Günümüzde, hava kirliliği ve iklim değişikliği birlikte ele alınmaktadır. Hava kirliliğinin bölgesel ve küresel ölçekte iklimi doğrudan ya da dolaylı olarak etkilediği ve sera gazı emisyonlarının büyük bir bölümünün hava kirliliğine bağlı olarak geliştiği bilinmektedir.
DÜNYAMIZI ETKİLEYEN GAZ EMİSYONLARI
Günümüzde gaz emisyonlarını sayısı 450 adet olmakla beraber bunların çoğu önemsiz olup, insan sağlığı ve eko sistemi olumsuz yönde etkileyenler; CO2, CO, CH4(Metan), NOX, SOX, P (Parçacıklı maddeler), BC (Siyah Karbon), Uçucu Organik Bileşenler ve NO2’dir. Dünyamızı etkileyen bu gaz emisyonlarına gemilerin katkısı görece düşük olsa da kıyıya 400 km ve daha yakın olarak salınımı ciddi tehdit yaratmaktadır.
DENİZ TAŞIMACILIĞININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE VE KÜRESEL ISINMAYA KATKISI
Denizler, gemi kazalarının sebep olduğu yakıt ve özellikle sıvı ve katı yüklerin denize karışması, gemilerden katı ve sıvı atıkların, tank yıkama sularının, bulaşık ve tuvalet sularının atılması, balast suyunun temiz ya da kirli olarak basılması ile gemler yolu ile kirlenmektedir. Atmosfer ise gemilerde kullanılan yakıtın yanmasından hâsıl olan ve atmosfere salınan SOX, NOX, CO, CO2 ve PARTİKÜLLER ile kirletilmekte ve küresel ısınmaya, bunun sonucu olarak ise iklim değişikliklerine ve bunun neticesi olarak ise çeşitli kanser türleri dâhil olmak üzere insan ve diğer canlılar için ciddi rahatsızlıklar yaratmaktadır.
ÖZELLİKLE SERA GAZI SALINIMI BAKIMINDAN YARATILAN BU KİRLİLİKTE GEMİLERİN ROLÜ
Deniz taşımacılığında gemiler yılda 1000 milyon ton CO2 salınımı yapmaktadır. Deniz taşımacılığı kaynaklı emisyonlar önlem alınıp azaltılmaz ise 2050 ye kadar %50-250 arasında artacaktır. Bu nedenle IMO bu konu üzerinde ciddi olarak durmakta ve önümüzdeki 30 yıl içinde gemilerde Co2 salınımı olmayan yakıt kullanılması için kurallar koymaktadır. Bu cümleden olmak üzere SOX ve NOX salınımını istenen seviyeye indiren LNG alternatifi de 30 yılsonunda önemini kaybedecektir. Küresel sera gazı salınımının %3 ü deniz taşımacılığından kaynaklanmaktadır. 2050 ye kadar bunun %5’e çıkacağı beklenmektedir. 6 futbol sahası büyüklüğündeki bir konteyner gemisi 50 milyon arabanın yarattığına eşit sera gazı salınımı etmektedir. Bu küçük bir ülkenin sera gazı salınımından daha fazladır.
GEMİ KAYNAKLI EMİSYON SADECE CO2?
Kükürt dioksit, azot oksit ve kirletici parçacıklar (particulatematter) gemi kaynaklı hava kirleticiler olarak soluduğumuz havada yerini almaktadır. Fosil yakıtlarından kükürt iki oksit (dioksit) salınır. Bunun havadaki nem (su) ile birleşmesi sonucu sülfüroz asit oluşur ve asit yağmurunun asıl nedeni olan bu zayıf asittir. İçten içe her şeyi yer bitirir. Uygun ortamda güçlü aside yükseltgenir. Asit yağmuru pH’sı genellikle 4 civarındadır. Bu asitlik ciddi tahribata yol açar. Kükürt kirliliği (Sulfuroussmog) kirleticilerin havada birikmesi ve nem ile birlikte asit oluşumu ve bunun yanında kirletici parçacıkların yine insan kaynaklı( anthropogenic ) artması hava kirliliğini arttırır. 1960’ların sonu ve tüm 70’ler ve 80’lerin sonuna kadar başta Ankara, Bursa, Konya, Kayseri, Eskişehir şehirlerimizde kükürtlü kirlilik, yoğun parçacık kirliliği ile birlikteydi. İçeriğinde sıfır kükürt ve parçacık madde bulunan doğal gaz kullanımı bunun önüne geçti. Azot oksitler ve asit oluşumu genelde ikinci derecede kalmaktadır. Bu kirlilik, çokluk yüksek sıcaklıkta yanma ile oluşan azot oksitlerden kaynaklanıyor. Gemilerden olduğu kadar sivil ve askeri uçakların jet egzozundan bol miktarda atılır.
Kirletici Parçacıklara gelince; bunlar organik kökenli ağır hidrokarbonlardır ve her türlü is, yetersiz yanma nedeniyle ve anorganik parçacıklar genellikle diğer sanayiler, termik santral bacaları, çimento sanayinde görülür. Gemiler, atmosferdeki kükürt dioksit ’in %9 ‘undan, azot oksit emisyonlarının ise %18-30 ‘undan sorumludur.
İSTANBUL’DA HAVA KİRLİLİĞİ
Amerika’da 2008 yılında yapılan bir araştırma; dünya deniz ticaret filosunun oluşturduğu hava kirliliğinin ABD’ de 60 bin erken ölüme ve akciğer, kalp hastalıklarına bağlı olarak 330 milyar dolara mal olduğunu göstermektedir. İstanbul ‘da hava kirliliğini ele almadan önce, hava kirliliği, PM 10 ve PM 2.5 (kirletici parçacık 10 ve 2.5) ve emisyon ile konsantrasyon arasındaki farklar ve tanımlarının ne olduğunu anlamamız gerekmektedir. Hava kirliliği; havada istenmeyen maddelerin insan sağlığı, bitkiler, hayvanlar, binalar ve benzerleri üzerinde zarar verici seviyede bulunması durumudur. PM 10; Yarıçapı 10 mikrometreden küçük kirletici parçacık, PM 2.5; Yarıçapı 2.5 mikrometreden küçük kirletici parçacık. Emisyon; kirleticilerin atmosfere verildiği andaki miktarı, genelde gram/saniye ya da kilogram /saat olarak hesaplanır.
ASİT YAĞMURLARI
İstanbul ve çevresinde devamlı oluşan hâkim rüzgarlardan dolayı hiçbir zaman asit yağmuru oluşmamıştır ancak maalesef bu asit yağmurları özellikle poyraz rüzgarı ile Bursa ve çevresine taşınmış, bu bölgelerde sıkça asit yağmuru oluşmuştur.
Azot oksit; Yine Dünya Denizcilik Örgütü ‘nün almış olduğu karar ile gemi makinelerini ‘’ Tier 1 , Tier 2 ve Tier 3 olarak sınıflandırmış ve bu makinelerin gücünün 1 kilowatının , 1 saatte üreteceği azot oksite gram / kilowatsaat hesabı ile sınırlama getirmiş ve Emisyon Kontrol Alanı haline getirdiği tüm dünya deniz, liman , boğaz ve kanallarda uygulanması zorunluluğunu getirmiştir. Görüldüğü gibi, denizciler, küresel iklim değişikliği ve hava kirliliği konularında görevlerini fazlası ile yerine getirmişlerdir. Sonuç olarak; kükürtoksitin olumsuz nedenli Türk Boğazları ve Marmara Denizi havası, Dünya Denizcilik Örgütü 2020 gemi kaynaklı kükürt emisyonları kararları ile çok daha temiz olacaktır.
Kaynakça:
- https://havakalitesi.ibb.gov.tr/Files/CMS_Content/AllContent/g%C3%BCncelleme/yay%C4%B1n/Mega%C5%9Fehi rlerde%20Hava%20Kalitesi%20ve%20%C4%B0stanbul%20%C3%96rne%C4%9Fi.pdf
Yazar: Gamze CİVELEK
Bizleri desteklemek ve tüm güncel gelişmelerden haberdar olmak için bizi sosyal medyada takip ediniz...
