2 Şubat – Dünya Sulak Alanlar Günü (http://www.worldwetlandsday.org/)
İran’ın Ramsar kentinde 2 Şubat 1971 tarihinde imzalanan ‘Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi’, taraf olan ülkelerin her birini, dünyaca öneme sahip en az bir sulak alan ilan etmek, bu sulak alanları korumak ve akılcı kullanımlarını sağlamakla yükümlü kılmıştır. Sözleşmenin imzalandığı 02 Şubat tarihi, sulak alanların önemine dikkat çekmek üzere 1997 yılından bu yana ‘Dünya Sulak Alanlar Günü’ olarak kutlanmaya başlanmıştır.
27 Şubat – Uluslararası Kutupayıları Günü (https://polarbearsinternational.org/get-involved/international-polar-bear-day/)
Küresel ısınma ve iklim değişiklikleri nedeniyle yaşam alanları değişen, yok olan, alışkanlıkları bozulan bunun sonucu olarak da nesli bu yüzyıl içinde tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan kutup ayıları hakkında farkındalık yaratmak için, her yıl 27 Şubat ‘Dünya Kutup Ayıları Günü’ olarak kutlanıyor.
3 Mart – Dünya Vahşi Hayat Günü (http://www.un.org/en/events/wildlifeday/)
İlk olarak 2014 yılında kutlanmaya başlanan Dünya Yaban Hayatı Günü’nde, tüm dünyadaki yabani bitki ve hayvan türlerine dikkat çekerek koruma çabalarıyla ilgili farkındalık yaratmak, yaban hayatın sürdürülebilirliğini sağlamak ve insanlar için önemini anlatmak hedefleniyor.
14 Mart - Nehirler için Uluslararası Eylem Günü (https://www.internationalrivers.org/)
Doğal hayata zarar veren nehir üzeri enerji projeleri ile ilgili farkındalık yaratmak, nehirlerin ve havzalarının önemini hatırlatmak, alternatif enerji projelerini tartışmak ve nehir koruma projelerini desteklemek amacıyla 1997 yılından beri kutlanmaktadır.
20 Mart – Dünya Serçe Günü (http://www.worldsparrowday.org/)
Ortak kuş türlerinin ve kentsel biyoçeşitliliğin korunmasına duyulan ihtiyacın farkına varmak için hükümet kurumlarının ve bilimsel topluluğun dikkatini çekmek amacıyla kutlanmaktadır.
21 Mart – Uluslararası Orman Günü (http://www.fao.org/international-day-of-forests/en/)
İlk olarak 1971 yılında kutlanan Dünya Ormancılık Günü’nün amacı, ormanların korunması, geliştirilmesi ve en etkin şekilde işletilmesinin önemini hatırlatmak, ormanın yararlarını ve çevre için taşıdığı anlamı kitlelere anlatabilmektir. Kuzey yarım kürede ilkbaharın, güney yarım kürede sonbaharın başlangıcı olan 21 Mart tarihinde kutlanmaktadır.
22 Mart – Dünya Su Günü (http://www.worldwaterday.org/)
‘Dünya Su Günü’, ülkelerin giderek büyüyen temiz su sorununa dikkat çekmek, içilebilir su kaynaklarının korunması ve çoğaltılması konusunda somut adımlar atılmasını teşvik etmek amacıyla 1993 yılından bu yana kutlanmaktadır.
23 Mart - Dünya Meteoroloji Günü (http://www.worldmetrologyday.org)
Meteoroloji ve meteorolojik olayların halka daha iyi anlatılması amacıyla her yıl belirlenen farklı bir konu çerçevesinde bilinçlendirme çalışmaları yapılmaktadır. Birleşmiş Milletlere bağlı bir kuruluş olan Dünya Meteoroloji Örgütü (World Meteorological Organisation – WMO) ana sözleşmesi 23 Mart 1950 tarihinde kabul edildiğinden 1961 yılından beri her yıl 23 Mart günü ‘Dünya Meteoroloji Günü’ olarak kutlanmaktadır.
30 Mart - Uluslararası Sıfır Atık Günü
Uluslararası Sıfır Atık Günü, sürdürülebilir tüketim ve üretim kalıplarını teşvik etmeyi, döngüselliğe yönelik toplumsal değişimi desteklemeyi ve sıfır atık girişimlerinin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi'nin ilerlemesine nasıl katkıda bulunduğu konusunda farkındalık yaratmayı amaçlıyor .
Mart Ayının Son Cumartesi Günü - Dünya Saati (https://www.earthhour.org/)
Çevre sorunlarına dikkat çekmek amacıyla WWF tarafından 2007 yılından beri gerçekleştirilen kampanya kapsamında 135 ülkeden 2 milyar insan bir saatliğine ışıklarını kapatmaktadır. Katılım sayısı itibari ile dünyanın en büyük çevre hareketidir.
21 Nisan – Dünya Balık Göçleri Günü (https://www.worldfishmigrationday.com/)
Balık sayısındaki azalmanın önüne geçmek ve daha üretken nehirler elde etmek için göç eden balıkların ve nehirler üzerindeki göç yollarının önemini hatırlatmak amacıyla kutlanmaktadır.
22 Nisan – Dünya Günü (https://www.earthday.org/)
Tüm canlılara yaşam sağlayan dünya ve dünya üzerindeki ekosistemlerle ilgili farkındalığı artırmak, korunmasını sağlayacak hareketleri teşvik etmek amacıyla kutlanmaktadır. İlk olarak 1970 yılında Amerika’da kutlanmaya başlanan Dünya Günü, 1990 yılında evrensel bir boyut kazanmıştır.
10/12 Mayıs – Dünya Göçmen Kuşlar Günü (http://www.worldmigratorybirdday.org/)
Binlerce kuş türünden yaklaşık 50 milyar kuş her yıl üreme ve kışlama bölgeleri arasında uzun yolculuklar yaparlar. Bu yolculuk sırasında da dinlenmek ve beslenmek için çeşitli alanlarda konaklarlar. Dünya Göçmen Kuşlar Günü, kuşların göç ettiği alanlar kadar konaklama alanlarının da korunması, bu bölgelerde kuşların güvenliğinin sağlanması, göçmen kuşlar ve göç yolculuğu konusunda bilgi ve farkındalığın artması amacıyla kutlanmaktadır.
15 Mayıs – Dünya İklim Günü
İklim krizinin nedeninin insan faaliyetleri olduğuna dikkat çekmek ve buna yönelik bir farkındalık yaratmak amacıyla her yıl 15 Mayıs tarihi küresel çapta “Dünya İklim Günü” olarak kutlanıyor.
17 Mayıs – Uluslararası Geri Dönüşüm Günü (https://www.globalrecyclingday.com/)
Çevre ve insan sağlığının korunması, doğal kaynak kullanımının azalması, geri dönüşümün teşvik edilmesi, geri dönüşüm kültürünün yerleştirilmesi için tüm dünyada organize edilen atık toplama kampanyalarıyla kutlanmaktadır.
19 Mayıs – Nesli Tükenmekte Olan Canlılar Günü (https://www.fws.gov/endangered/esday/)
Nesli tükenmekte olan canlılar listesinde olan türlerin yok olmamasına yönelik olarak farkındalığı artırmak, ekosistemlerinin korunmasını sağlayacak özel ve devlet işbirliğini teşvik etmek amacıyla kutlanmaktadır.
22 Mayıs – Dünya Biyoçeşitlilik Günü (http://www.un.org/en/events/biodiversityday/)
Biyolojik çeşitliliğin en geniş kapsamıyla ele alındığı ve Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi metninin kabul edildiği 22 Mayıs tarihi Uluslararası Biyolojik Çeşitlilik Günü olarak kutlanmaktadır. Canlıların farklılığını ve değişkenliğini, birbirleriyle ve çevreleriyle karşılıklı etkileşimlerini sağlayan biyolojik çeşitliliğin korunması, biyolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve genetik kaynaklardan sağlanan faydaların eşit ve orantılı paylaşımı konularında bilinçlenme ve farkındalık yaratmak amaçlanmaktadır.
23 Mayıs – Dünya Kaplumbağalar Günü (https://www.worldturtleday.org/)
Küresel ısınma, aşırı ve yanlış yapılaşma nedeniyle yaşam alanları yok olan kaplumbağalarla ilgili farkındalık artırıcı etkinlikler düzenlenmektedir.
5 Haziran – Dünya Çevre Günü (http://worldenvironmentday.global/)
Doğayı koruma konusunda duyarlılık yaratmayı, küresel boyutta yaşanan çevre sorunlarına dikkat çekmeyi, giderek artan çevre sorunlarına karşı uluslararası işbirliği sağlamak, halkı bilinçlendirmek amaçlalarıyla 1972 yılındaki BM Zirvesi’nde 5 Haziran’ın Dünya Çevre Günü olarak kutlanması kararlaştırılmıştır.
8 Haziran – Dünya Okyanus Günü (http://www.worldoceansday.org/)
1992 yılında Kanada tarafından önerilen Dünya Okyanus Günü Birleşmiş Milletler’de karar alınmış olmasına karşın ilk kutlamanın yapıldığı 2009 yılına dek resmileşememiştir. Okyanusların dünya üzerindeki yaşam ve vahşi yaşama olan katkısına dikkat çekmek, küresel iklimin düzenlenmesi, ekosistemin ve sürdürülebilir geçim kaynaklarının korunması alanlarında okyanusların oynadığı rolünü sürdürmesinin gerekliliğinin vurgulanması Dünya Okyanus Günü’nün en önemli hedefleridir.
15 Haziran – Dünya Rüzgar Günü (https://globalwindday.org/)
Rüzgarı, gücünü ve dünyamızı değiştirmek için sunduğu imkânları keşfetmek için düzenlenen bir gündür. Enerji sistemlerini yeniden şekillendirmede rüzgar enerjisinin rolü konusunda farkındalık yaratmak, hızlı büyüyen ve iş alanları yaratan, karbona bağımlı olmayan bir ekonominin mümkün olduğunu anlatmak amacıyla çeşitli etkinlik ve toplantılar düzenlenmektedir.
16 Haziran – Dünya Deniz Kaplumbağaları Günü (https://www.wwf.org.uk/updates/world-sea-turtle-day)
Kıyılardaki yapılaşma, yuvalama alanlarının yok olması, denizlerdeki kirlilik, tesadüfi avlanma, tekne/gemi pervanelerinin çarpması gibi pek çok tehditle karşı karşıya olan deniz kaplumbağalarının soyları tükenme tehlikesi altında. Koruma çalışmalarına destek sağlamak ve halkı bilinçlendirmek amacıyla Dünya Deniz Kaplumbağaları Günü çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır.
17 Haziran - Dünya Çölleşme ve Kuraklık ile Mücadele Günü (http://www.un.org/en/events/desertificationday/)
Çölleşme ve kuraklık, 4 milyar hektardan fazla alanı ve 110 ülkede yaşayan 1,2 milyar insanın yaşamını doğrudan tehdit etmektedir. Çölleşme ve kuraklık sonucu toprağın verimliliği azalmakta, vejetasyon bozularak gıda üretiminin azalmasına ve kıtlığa sebep olmaktadır. Göçlere, anlaşmazlıklara ve savaşlara ortam hazırlayan, iklim değişikliğine karşı arazinin dayanıklılığını azaltan ve ekonomik kaynakların azalmasına sebep olan da yine çölleşme ve kuraklıktır. 1994 yılından beri kutlanmakta olan ‘Dünya Çölleşme ve Kuraklık ile Mücadele Günü’nde çölleşmenin önüne geçecek çözümler tartışılmakta, farkındalık ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmaktadır.
21 Haziran – Dünya Zürafaa Günü (https://giraffeconservation.org/world-giraffe-day/)
Boyları 6 metreye yaklaşan dünyanın en uzun hayvanlarını onurlandırmak ve nesillerinin tükenmesine karşı farkındalığı artırmak için dünyanın en uzun günü seçilmiştir. Son on yılda sayısı yüzde 40 azalan zürafalarla ilgili farkındalığı artırmak için hem dernekler hem de dünyanın dört bir yanındaki hayvanat bahçeleri çeşitli etkinlikler düzenlemektedir.
11 Temmuz – Dünya Nüfus Günü (http://www.un.org/en/events/populationday/)
11 Temmuz 1987’de dünya nüfusunun 5 milyara ulaştığının belirlenmesi üzerine, 1989 yılında Birleşmiş Milletler tarafından bu tarihin Dünya Nüfus Günü olarak kutlanması kararlaştırılmıştır. Hızla artmakta olan dünya nüfusunun kontrol edilebilmesi ve hamile kalmak istemeyen 225 milyon kadının sağlıklı ve etkili doğum kontrol yöntemleri kullanabilmesi için bilinçlendirme çalışmaları yapılmaktadır.
28 Temmuz - Dünya Doğa Koruma Günü
Sağlıklı bir çevre, istikrarlı ve üretken bir toplumun temelidir. Mevcut ve gelecek nesillerin refahını sağlamak için hepimiz hem çevremizi hem doğal kaynaklarımızı korumak ve sürdürülebilir bir şekilde yönetmek zorundayız. Özellikle sürdürülebilirlik üzerine odaklanılan Dünya Doğa Koruma Günü’nde farkındalık ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmaktadır.
29 Temmuz – Uluslararası Kaplan Günü (http://tigerday.panda.org/)
En büyük kedi türü olan kaplanların sayısı son 100 yılda yüzde 97 azalmıştır. Dünya Kaplan Günü’nde, yasa dışı avlanma, yaşam alanlarının yok olması ve iklim değişikliği sebepleriyle soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan kaplanlarla ilgili farkındalık ve yürütülen kampanyaların tanıtım çalışmaları yapılmaktadır.
10 Ağustos – Dünya Aslan Günü (https://www.daysoftheyear.com/days/lion-day/)
Asya’daki aslan nüfusu 40 yıl içinde %88 azalmıştır. Yaşam alanlarının yüzde 80’ini kaydeden aslanlar ayrıca dünyanın dört bir yanından Afrika’ya gelen insanlarca yüksek bedeller karşılığında öldürülmektedirler.
12 Ağustos – Dünya Fil Günü (http://worldelephantday.org/)
Dünya Fil Günü’nde, fillerin kaçak avcılık tehdidi altındaki yaşamlarına, yaşam alanlarının yok edilmesine, esaret altında tutulmalarına dikkat çekmek amaçlanıyor. 1989 yılında av yasağı gelmiş olsa da halen günde 100 kadar fil avcılar tarafından dişleri için öldürülüyor. 2002-2012 arasındaki 10 yıllık dönemde fil nüfusu yüzde 67 oranında azaldı.
19 Ağustos – Dünya Orangutan Günü (http://www.worldorangutanevents.org/international-orangutan-day.php)
Orangutanlar, dünyanın ağaçlara tırmanabilen en büyük memelisidir. Asya’da palm yağı plantasyonlar ve diğer tarımsal arazilere yer açmak için ağaçlar kontrolsüz şekilde kesiliyor ve ormanlık alanlar yakılıyor. Malezya ve Endonezya’da yaşadıkları orman alanlarının hızla yok olması, Asya’nın tek büyük maymununun geleceğini tehdit ediyor.
5 Eylül – Amazon Günü (https://blog.conservation.org/2017/09/on-amazon-day-the-5-stories-you-need-to-read/)
8 Eylül – Dünya Temizlik Günü (https://www.letsdoitworld.org/country/turkey/)
16 Eylül – Uluslararası Ozon Tabakasının Korunması Günü (http://www.un.org/en/events/ozoneday/)
Aynı zamanda Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokülü’nün de imza tarihi olan Ozon Tabakasını Koruma Günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 16 Eylül 1994 tarihinde kabul edilmiş ve 1995 yılından itibaren kutlanmaya başlanmıştır. Ozon tabakasına zarar veren maddelerin kullanımının azaltılmasını öngören protokolü 197 ülke imzalamıştır.
18 Eylül - Dünya Su İzleme Günü
Dünya Su İzleme Günü, ilk olarak 2003 yılında Amerika’nın Temiz Su Vakfı tarafından, vatandaşları yerel su kurumlarını izlemeleri için yetkilendirmesiyle ortaya çıktı. Dünya Su İzleme Günü, dünya çapında su kaynaklarının korunması için halkın farkındalığını artırmayı ve korumaya direkt katılımını sağlamayı amaçlayan etkinliklerin gerçekleştiği bir gündür.
21 Eylül – Sıfır Emisyon Günü (http://zeroemissionsday.org/)
22 Eylül – Dünya Arabasız Günü / Dünya Araba Kullanmama Günü (https://www.daysoftheyear.com/days/world-car-free-day/)
Bireysel ulaşım için araba kullanımının, çevreye ve yaşama negatif etkilerinin azaltılması, araba dışında ulaşım alternatiflerinin farkına varılması amaçlarıyla kutlanan gündür. Tüm dünyada o güne özel olarak insanlar, arabalarını evde bırakıp ulaşım için toplu taşıma veya bisiklet gibi çevreci araçları kullanmaya teşvik edilir.
22 Eylül Dünya Gergedan Günü
Yapılan analizler bunun aksini söylese de boynuzlarının afrodizyak etki yaptığı ve pek çok hastalığa iyi geldiği söylentileri nedeniyle yasak olmasına rağmen yasa dışı olarak yüksek sayılarda avlanan gergedanların soyu tükenmek üzere. Dünya Gergedan Günü’nde yok olmak üzere olan gergedanlarla ilgili farkındalık çalışmaları yapılmaktadır.
23 Eylül – Ekolojik Borç Günü (https://www.overshootday.org/)
26 Eylül – Dünya Çevre Sağlığı Günü (http://www.ifeh.org/wehd/)
Çevre sağlığı küresel bir konudur ve bireysel her eylem çevre sağlığını etkiler. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, çevre sağlığı kişinin dışında yer alan tüm fiziksel, kimyasal, biyolojik faktörleri ve davranışları etkileyen tüm ilişkili faktörleri içine alır. Çevre sağlığı çalışmaları hastalıkları önleyici ve sağlığı destekleyici bir ortam yaratmaya yöneliktir.
28 Eylül - Yeşil Tüketici Günü
Yeşil Tüketici Günü, en küçük bireysel eylemlerimizin bile dünyada bir şeyleri iyi ya da kötü yönde değiştirdiğini fark etmemizi sağlamaya çalışır. O gün yalnızca, üretim şekli, içeriği ve ambalajıyla çevre dostu ürünlerin satın alınması önerilir. Böylece yaptığımız en basit alışverişin bile dokunduğu tüm alanlarla ilgili farkındalık artışı sağlanmaya çalışılır.
Eylül Ayının Son Pazar Günü – Dünya Nehirler Günü (http://worldriversday.com/)
Aktığı yol boyunca tüm çevresine hayat veren, tarım alanlarına su sağlayan nehirler kuruma, kirlenme, hatalı baraj uygulamalarıyla etkinliklerini yitirmiş durumda. Dünya Nehirler Günü, nehirler üzerinde geziler yapılmakta, çeşitli şenlikler düzenlenmektedir.
Eylül Ayının Son Haftası - Dünya Yeşil Binalar Haftası
Doğa dostu ve geri dönüşebilir malzemelerle inşa edilen, enerji tüketimi minimize edilmiş ve ihtiyacı olan enerjiyi de mümkün olduğunca alternatif enerji kaynaklarından elde eden, çevreye uyumlu binaların yapımının teşvik edilmesi amacıyla hafta boyunca çeşitli sergi, etkinlik ve paneller düzenlenir.
Ekim Ayının İlk Pazartesi Günü – Dünya Habitat Günü (https://unhabitat.org/world-habitat-day/)
1986 yılından beri kutlanmakta olan Dünya Habitat Günü insan yerleşimlerinin geleceği için tüm dünya vatandaşları olarak kolektif sorumluluğumuzu hatırlatmayı amaçlamaktadır.
4 Ekim – Hayvanları Koruma Günü (https://www.worldanimalday.org.uk/)
Hayvanları korumak, insanların hayvanlara iyi davranmalarını ve hayvanların daha iyi koşullarda beslenme ve korunmalarını sağlamak amacıyla çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. 1931 yılında Dünya Hayvanları Koruma Federasyonu 4 Ekim’i Hayvanları Koruma Günü ilan ettiği günden beri yeryüzündeki tüm hayvanların da insanlarla aynı yaşam hakkına sahip olduklarını hatırlamamızı sağlayan bu günü kutlamaktayız.
5 Ekim – Enerji Yeterliliği Günü (https://energyefficiencyday.org/)
13 Ekim – Doğal Felaketleri Azaltma Günü (https://www.unisdr.org/we/campaign/iddr)
Afet risklerinin azaltılması, afet nedenlerini analiz etme ve azaltmaya yönelik sistematik çalışmaları kapsamaktadır. Afetlerde risklerin azaltılması, afet yönetimi, afetlere hazırlık gibi disiplinleri içinde barındırmakta ve sürdürülebilir gelişmenin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu nedenle afet risklerinin azaltılması çalışmaları toplumun her kesimini, kamu ve özel sektörün tüm birimlerini içermektedir.
16 Ekim - Dünya Gıda Günü
1945 yılında kurulan Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) kuruluş günü Dünya Gıda Günü olarak Kabul edilmiştir. Bu gün kapsamında, dünya genelinde açlık ve yoksulluk temaları için farkındalık yaratmak, herkesin gıda güvenliğine ve besleyici gıdalara ulaşmasına katkı sunmak amacıyla FAO üyesi ülkelerde çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.
24 Ekim – Sürdürülebilirlik Günü
24 Ekim – Uluslararası İklim Günü (https://350.org/)
31 Ekim - Uluslararası Karadeniz Günü
Karadeniz ekosisteminin iyileştirilmesine yönelik Birleşmiş Milletler tarafından yürütülen proje kapsamında özel gün olarak belirlenmiştir. Karadeniz’e kıyısı olan devletler tarafından kutlanır. Kamuoyunun dikatinin Karadeniz’in kirlenmesi, aşırı balık avı, istikrarsız gelişme, yoğun yapılaşma gibi konulara çekilmesi hedeflenmektedir.
21 Kasım Dünya Balıkçılık Günü
Dünya Su Ürünleri Yetiştiricileri ve Balıkçılar Forumu’nun 1997’de Yeni Delhi’de aldığı bir kararla her yıl 21 Kasım’da Dünya Balıkçılık Günü kutlanmaktadır. Aşırı balıkçılık nedeniyle balık stoklarının yüzde 80’i tehdit altındadır. Balıkçılık, özellikle nehir kenarlarında, kıyılarda ve sulak alanlarda yaşayan toplumların hayatlarında çok önemli bir rol oynar. Balık dünyadaki yaklaşık 2,5 milyar insanın temel protein kaynağıdır. ‘Dünya Balıkçılık Günü’nde insan yaşamının su ve sudaki ürünlerle olan beslenme ilişkisinin anlam ve öneminin altı çizilerek aşırı balıkçılığın olumsuz etkilerine karşı, balıkçılığın doğru yönetimi temasıyla insanların farkındalığı artırılmaya çalışılıyor.
5 Aralık – Dünya Toprak Günü (http://www.un.org/en/events/soilday/)
2002 yılından beri kutlanmakta olan ‘Dünya Toprak Günü’nün amacı insan hayatında ve doğal ekosistemdeki önemini anlatmak, insanları toprakla bütünleştirmek ve insan hayatında en kritik öneme sahip olan varlığın değerini küresel anlamda ortaya koymaktır.
11 Aralık – Uluslararası Dağ Günü (http://www.un.org/en/events/mountainday/)
Kara yüzeyinin yaklaşık % 22’sini kaplayan dağlar, dünya içme suyunun % 60-80’ini sağlamaktadır ve dünya nüfusunun % 13’ünün evi konumundadır. Dağ turizmi küresel turizm endüstrisinin % 15-20’sini oluşturmaktadır. Dünya Dağ Günü’nün amacı dağların önemi konusunda farkındalık yaratmak, dağlarda yaşayan ve geçimini dağlardan sağlayan insan topluluklarının sorunlarına dikkat çekmek, yeşil ekonomiyi güçlendirmek, dağ canlı yaşamını korumak ve geliştirmektir.
