6 Şubat 2023'te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerin birinci yılı. Depremler sonrası yaşanan yıkımın ardından çevresel riskler, "ikinci felaket" uyarılarının yapılmasına neden olmuştu.
BBC Türkçe bu risklerin bir yılda nasıl yönetildiğini araştırdı.
"Enkaz dökümü için hangi alanların açıldığını bilmiyorduk.
"Sadece Hatay'dakiler değil, İstanbul gibi illerden gelen gönüllü meslektaşlarımız molozları taşıyan kamyonları takip ederek, döküldükleri yerleri, dökülme biçimlerini izlediler."
Türk Tabipleri Birliği (TTB) avukatı Hülya Yıldırım, Hatay Barosu, Çevre Mühendisleri Odası (ÇMO) ve diğer emek ve meslek örgütleriyle birlikte Nisan ayında "yerleşim alanlarının, hastanelerin, ibadet yerlerinin, zeytinlik bölgelerinin ve sulak alanların moloz döküm alanı olarak kullanılmaması" için Hatay'da dava açma süreçlerini bu şekilde tarif ediyor.
Dava süreci 9 aydır devam ediyor.
Davacılar, "telafisi mümkün olmayan zararların" söz konusu olduğu bu davanın "olağan dışı" bir biçimde uzun sürdüğünü savunuyorlar.
İtirazlarla ilgili belirsizlik sürerken deprem bölgesinde enkaz atıklarının toprağı ve su kaynaklarını zehirlediğine dair endişeler de artıyor.
BBC Türkçe deprem bölgesinde başta enkaz atıkları olmak üzere, uzun vadede doğayı ve yaşamı tehdit ettiği belirtilen riskleri araştırdı.
Enkaz atıklarına ne oldu?
6 Şubat depremlerinin ardından oluşan enkaz atık miktarının 100 ile 138 milyon ton arasında olduğu tahmin ediliyor.
Bu, kabaca 18 milyondan fazla Afrika filinin ağırlığına denk geliyor.
Atıkları depolamak için toplam 4 milyon metrekareye yakın alana ihtiyaç duyulduğu belirtiliyor. Bu da 560 futbol sahasına denk geliyor.
Veriler İstanbul Teknik Üniversitesi'nin (İTÜ) Mart 2023'te yayımlanan 6 Şubat depremlerine ilişkin nihai raporunda yer alıyor.
Enkaz atıklarında asbestten beyaz eşyaya ve ilaçlara çevreye zarar verebilecek çok sayıda farklı içerik bulunuyor.
BBC Türkçe deprem bölgesindeki görgü tanıklarının işaretlediği enkaz döküm noktalarının 6 Şubat 2023'ten önceki ve sonraki uydu görüntülerini bir araya getirdi.
Sadece görüntüler bunların moloz yığınları olduğunu doğrulamaya yetmese de Hatay ve Kahramanmaraş'taki noktalarda 2022'ten 2023'e dramatik bir değişim yaşandığı görülüyor.
BBC Türkçe'nin ulaştığı görgü tanıkları enkaz atıklarının tarım alanları, su kaynakları veya yaşam alanlarının yakınına dökülmesi gibi uygulamaların devam ettiğini anlatıyor.
6 Şubat depremlerinden en büyük yıkımın gerçekleştiği Hatay'da yaklaşık 40 milyon tona yakın enkazın oluştuğu hesaplanıyor.
Bu, kentin depolama kapasitesinin epey üzerinde bir büyüklük.
Kentte bazı enkaz atıklarının tarımsal ve sulak alanlara döküldüğüne dair itirazlar devam ediyor.
Kaynak: Merve Kara-Kaşka ,BBC Türkçe
